Doç. Dr. Ulaş Başar Gezgin:Vietnamlı Bir Sanatçı: Chinh Le

Share Button

u4-the_master_and_the_moon

 

Bugün Vietnamlı sanatçı Chinh Le’nin (‘Cin Le’ diye okunuyor) karma (şiir, seramik, bronz heykel, yağlı boya) sergisindeydik. Bu yazıda bu vesileyle sanatçıyı tanıtalım. Evimize misafirliğe ailesiyle birlikte geldiği için, kendisinin heykeltraş ailesini yakından tanıma fırsatı bulduk. Annesi, babası ve eşi de heykeltraş olan sanatçı, 1969 Hanoi doğumlu. 1969, Vietnam-Amerikan Savaşı’nın en hareketli (siz bunu “kişi başına düşen ölüm, zulüm, bomba” gibi okuyun) yıllarından biri. O yıllarda Hanoi, sürekli bombardıman altında; gençler trenlere binip güneydeki cephelerde düzenli ordunun bir parçası olarak Güney Vietnam’ın gerillalarıyla birlikte çarpışıyorlar. Hanoi gibi kentlerde ise genç kızlar, topçu olmuş, milis olmuş, kentlerine ölüm yağdıran Amerikan uçaklarını düşürmeye çalışıyor. Çokça düşürüyorlar da. Düşürülen uçaklardan birini eski ABD devlet başkanı adayı John McCain kullanıyor. Bu satırları yazarken bulunduğumuz göle düşürülüyor uçağı ve Vietnam askerleri halkın elinden zor kurtarıyor McCain’i. İşte böyle bir kentte yokluktan da öte savaş içerisinde doğuyor ve büyüyor Chinh Le. Aynı yıl Ho Amca’yı kaybediyoruz. 6 yıl sonra o zamanların deyişiyle ‘Ho Amca’nın askerleri’ Güney Vietnam’ın kalbi olan Saygon’daki Başkanlık Sarayı’na tankla girerek savaşı sonlandırıyor. O günün ünlü resimlerinden biri, Amerikan büyükelçiliğinin çatısından kalkan son helikoptere binmeye çalışan Amerika yanlısı Güney Vietnamlılar. Dolayısıyla, Chinh Le’lerin kuşağından önceki Vietnamlı sanatçıların çok daha farklı yönelimleri var. Birçoğu, Sovyetlerde eğitim aldığından, sosyalist bloğun resim akımlarından etkileniyor. Savaş sahneleri ve yoksul halk, bu kuşağın en çok işlediği konular.

 u1

Chinh Le’nin ailesi o 12 yaşındayken, yani 1981’de Saygon’a, artık yeni adıyla Ho Çi Min Kenti’ne göçüyor. Savaş sonrası Saygon, yokluk ve kıtlıkla boğuşup yaralarını sarmaya başlayacakken, yıl 1986’yı gösteriyor ve Sovyetler “biz kendimize bile yetemiyoruz” diyerek Vietnam’a yardımları kesiyor. Enflasyon % 400’e fırlıyor. Böylece, Vietnam hükümeti, beklenmedik bir karar alıp karma ekonomiye geçiyor. O zamandan beri ülke, özel sektörün her geçen gün daha fazla etkili olduğu, ancak Vietnam Komünist Partisi’nin kontrolü elden bırakmadığı bir coğrafya niteliğinde.

 u3-chinh-le-2

1988’e geliriz sonra, bu yıl, Chinh Le ilk şiir kitabını yayınlar. Daha 19 yaşındadır. Ondan şair olması beklenirken, o bununla yetinmez ve Ho Çi Min Kenti Güzel Sanatlar Üniversitesi’ne kaydolur; burada resim, heykel ve seramik alanında kendini geliştirir. 1997’de mezun olduğunda ilgisi lake ressamlığı ve ipek işlemeciliği gibi geleneksel sanatlara kayar. Hatta 1998’deki ilk kişisel sergisini lake resmi üstüne gerçekleştirir. Yıllar geçtikçe Chinh Le, Vietnam’daki kişisel sergileri yanında, Japonya, Singapur, ABD, Finlandiya ve Hong Kong gibi ülkelerdeki toplu sergilerde yer alır. Tüm bu geçen yıllarda şiirle bağını koparmaz.

 u5-mask_12_pig

Şimdi 15 Eylül’den 10 Ekim 2016’ya kadar sürecek olan sergisinden söz açalım: Sergi, ‘Güz Ortası Gecesi’ (‘Mid Autumn Night’) başlığını taşıyor. Vietnam’da Avrupa’nın güneş takvimine ek olarak Çin kökenli ay takvimi de kullanılıyor. Ülkede hem 31 Aralık gecesi yılbaşı kutlanıyor hem de ay takvimine göre Ocak sonu ya da Şubat başı gibi de günlerce yeni yıl kutlamaları yapılıyor ( örneğin bu yılın ilk günü 8 Şubat’tı; 2017’in ilk günü, 28 Ocak olacak). Chinh Le’nin sergisi, adını bu ay takviminden alıyor. Ay takvimine göre güz ortası gecesi, ‘Tet’ olarak adlandırılan ay yılbaşısından sonraki en önemli gün: 8. ayın 15. günü. Dolunaylı olan bu gün, Vietnam dışında Çin, Tayvan ve Hong Kong gibi ülkelerde de kutlanıyor, hatta resmi tatil. Bu güz ortası gününün kökeninde bereket törenleri var. Günümüzdeyse, fenerlerin yakıldığı, çocukların özel giysiler giyip kaplan dansı yaptıkları bir güne evrilmiş durumda. Çocuklar geleneksel davul eşliğinde ev ev dükkan dükkan dolaşıp içeriye girerek dans ediyorlar; onların eve ya da dükkana gelişinin uğur ve bereket getireceğine inanılıyor. Danstan sonra, görevli bir çocuk, dans karşılığında harçlık beklediği ev ya da dükkan sahibine yelpaze tutuyor; ev/dükkan sahibi dansçı çocukların harçlığını veriyorlar. Böylece dans sona ermiş oluyor.(*) Aynı gece adaklar adanıyor ve ‘ayçöreği’ olarak adlandırılan yalnız bugüne özgü çörekler satılıyor/yeniyor.

 chinh-le-1

Chinh Le’nin sergisinde bu güne atıfla, Çin ve Vietnam kültürünün temellerinden biri olan 12 hayvanlı takvimin ve Zen Budist rahiplerin simgeselleştirildiğini görüyoruz. Yağlı boya çalışmaları ise, dolunay gecelerinin ürünü. Aslında Chinh Le ile ilgili olarak en dikkat çekici iki nokta hem değişik sanat dallarında yetenekli olması hem de hiç de küresel modalardan etkilenmeden kendi ülkesinin topraklarından yeşeren geleneksel sanatlardan beslenmesi. Vietnamlı birçok genç sanatçının tersine, onun “benim hedef kitlem yabancılar; kendimi kendi memleketlilerime değil onlara kanıtlamalıyım” gibi bir derdi yok. Bu ‘dertsizlik’ ona alçakgönüllü bir özgüven veriyor. Daha az yetenekli sanatçıların bol bol kendi reklamını yapmasının narsisizmin bir boyutu olarak değil de doğal bir olgu olarak görüldüğü çağımızda Chinh Le gibi sanatçılar olumlu anlamda bir anakronizm örneği olarak karşımıza çıkıyorlar.

 chinh-le-3

Chinh Le mezun olduğu okulundan hiç kopmamış, evi ve atölyesi okulunun yakınında ve gençlik yıllarından beri kopmadığı bir diğer şey ise, Budizm’in felsefi altyapısı. Bu, birçok çalışmasında gözlemleniyor. Şiirlerini de, heykel çalışmalarını da ve hatta resimlerini de besleyen ilk kaynak geleneksel halk sanatlarıysa diğer kaynak Budizm. Bu açıdan o, uzun süre rahiplik yaptıktan sonra heykele dönmüş Hanoi’lu sanatçı Minh Tuan Ha ile bir ölçüde benzerlikler taşıyor. İlerleyen yıllarda Vietnam’da geleneksel halk sanatlarından ve Budizm’den esinlenen kaç sanatçı çıkar bilinmez ama yeni kuşak sanatçıların ABD ve Avrupa etkisine çok daha açık olduğu görülüyor. Tam da bu nedenle, Chinh Le’nin çalışmaları daha da önem kazanıyor. İleride yeni sergilerini yazmak üzere şimdilik burada noktalayalım. (*) 20.09.2016, Çıkbak Gölü, Vietnam, ulasbasar@gmail.com 

 

(*) Bu videoda kaplan dansı töreninin bir örneğini görebilirsiniz: https://www.youtube.com/watch?v=-xibqw5vZ9w

(*) Sergi ile ilgili daha fazla bilgi almak için bkz. http://www.artvietnamgallery.com/exhibition_detail.php?id=206

Share Button

Hakkında Prof. Dr.Ulaş Başar Gezgin

1978 İstanbul doğumlu Prof.Dr. Ulaş Başar Gezgin, Türkiye, Vietnam, Tayland ve Malezya’da 19 yıl ders verme deneyimine ve Yeni Zelanda (doktora), Avustralya (ortak proje) ve Latin Amerika’da (gazetecilik) araştırma deneyimine sahip bir akademisyen-yazardır. Eğitimini Darüşşafaka (1989-1996), Boğaziçi Üniversitesi (Eğitim Bilimleri, lisans, 2000; Sosyal Psikoloji, yüksek lisans 2002), ODTÜ (Bilişsel Bilimler, doktora, 2006) ve yurtdışında (2009, üniversite düzeyinde ders verme yetkisi, Avustralya; Darmstadt Teknik Üniversitesi, Şehir Plancılığı, yüksek lisans, 2011) tamamlayan Gezgin’in toplam 100 kitabı bulunmaktadır. Akademik çalışmalar dışında, çeşitli dergi ve gazetelere köşe yazıları yazmakta; şiir, şarkı sözü, şarkı, deneme, yazınsal inceleme, öykü, film öyküsü, film çözümlemesi, tiyatro oyunu, masal ve roman türlerinde yapıtlar vermekte ve çeşitli ülkelerden şairleri ve şarkıcıları Türkçe’ye kazandırmaktadır. Ayrıca henüz gün yüzü görmemiş 100’ü aşkın bestesi bulunmaktadır. Çeşitli çalışmaları 12 dile (Türkçe, İngilizce, Fransızca, Almanca, İspanyolca, İtalyanca, Rusça, Japonca, Vietnamca, Tayca, Gürcüce ve Azerbaycanca) çevrilmiştir. E-mail: ulasbasar@gmail.com Twitter: http://twitter.com/ProfUlas Linkedin: http://www.linkedin.com/in/ulasbasargezgin/ ORCID Profile: https://orcid.org/0000-0002-6075-3501/print Research Gate:https://www.researchgate.net/profile/Ulas_Basar_Gezgin Academia: https://forumduytan.academia.edu/ProfUlas Youtube: https://www.youtube.com/ulasbasargezgin

Yorumlar kapatıldı.